Mens M/V
Een échte man of vrouw is altijd een karikatuur
De Vlaamse journalist Boudewijn van Spilbeeck voelde zich ‘verkleed als man’ als hij naar zijn werk of een feestje ging. Hij nam afscheid van zijn mannelijke presentatie en verscheen een dag later als vrouw op televisie. Mensen kunnen diep ongelukkig kunnen zijn met hun lichamelijke man of vrouw zijn. En dat is bepaald geen nieuw verschijnsel. Genderdysforie is van alle tijden. De oorspronkelijke bevolking van Amerika kende al zogenoemde two-spirits people. Vanuit de antroposofie bezien is het onderdeel van een verschuiving naar een maatschappij waarin het vanzelfsprekend is om je individuele aard optimaal uit te drukken.
Tekst: Marieke Krans
Transgenders, mensen bij wie de genderidentiteit of genderexpressie anders is dan het fysieke geslacht, hebben altijd al bestaan. Bij transgenderkinderen blijkt al jong dat ze zich beleven, willen spelen en zich kleden als een kind van het andere geslacht. Bij een ouder kind en in de puberteit kan daar de onvrede met het fysieke lichaam bij komen. Overigens hebben niet alle transgenders behoefte aan een fysieke geslachtsverandering. Genderidentiteit blijkt geen kwestie van óf man óf vrouw. Het is een continuüm. Elk mens is een individueel, uniek mengsel van vrouwelijke en mannelijke eigenschappen, gedrag en beleving in een mannelijk, vrouwelijk of soms androgyn lichaam. Als je het goed bekijkt kun je een echt mens zijn, maar is een echte man of vrouw altijd een karikatuur. Zelf kende ik van jongs af aan onzekerheid in mijn bestaan als vrouw. Pas op mijn veertigste kwam dit tot rust met het psychische en lichamelijke besef van mijn seksuele identiteit en een relatie die daarbij paste. Tot die tijd beleefde ik halfbewust de noodzaak een type vrouw te moeten zijn waar ik niet toe in staat was.
Authenticiteit en zuiverheid
De mens heeft een levend lichaam, bewustzijn en zelfbewustzijn. Je kunt ook zeggen: lichaam, leven, ziel en geest. Deze delen zijn complex geïntegreerd in ons organisme. Ze werken op allerlei wijzen samen en zijn voor de gewone zintuigen niet afzonderlijk waar te nemen. De verschijnselen ervan kunnen we echter wel waarnemen en denkend ordenen. Rudolf Steiner beschrijft dat de geest en de ziel van de mens zich voor de geboorte doelbewust verbinden met het levenslichaam en dat het levenslichaam vanaf de bevruchting in de baarmoeder het fysieke lichaam bouwt. Dit levenslichaam is omnipotent, alle krachten uit de geestelijke omgeving waar het levenslichaam uit stamt zijn erin aanwezig. Bij de geboorte, de eerste ademhaling, verbindt het levenslichaam zich zodanig met het fysieke lichaam dat het er grotendeels mee samenvalt. Als er nu een vrouwelijk lichaam is gebouwd, blijven de mannelijke bouwkrachten in het levenslichaam achter. Bij een mannelijk lichaam blijven de vrouwelijke krachten achter. Zo heeft elk mens het fysieke lichaam van het ene geslacht en het levenslichaam van het andere geslacht. Het is voorstelbaar dat er allerlei variaties en gradaties zijn waarin de geslachtelijkheid zich afdrukt in het fysieke lichaam en achterblijft in het levenslichaam.
In de ziel van de mens zijn zowel de mannelijke als de vrouwelijke mogelijkheden aanwezig. De ontwikkeling en expressie ervan is bij ieder mens anders en verandert ook gedurende het leven, onder invloed van innerlijke en uiterlijke factoren. In de geest, het ik, speelt het geslacht geen rol, daar zijn we mens.
Ieder mens is zo een individuele, unieke constellatie met vrouwelijke en mannelijke kenmerken. In alle filmpjes en documentaires over transgenderkinderen en -pubers werd ik getroffen door hun authenticiteit (= ik) en zuiverheid (= levenslichaam). Het is denkbaar dat bij genderdysforie het bewustzijn van het levenslichaam sterker is dan bij mensen die zich behaaglijk voelen bij hun uiterlijke geslacht. Het is ook denkbaar dat de geest en de ziel voor de geboorte een leven als man of vrouw voor ogen hadden voor het leven van hun lot, maar dat de als eerste gekozen incarnatie door wat voor oorzaak ook niet mogelijk bleek (onvruchtbaarheid, lotsontwikkelingen bij een van de ouders, abortus, enz.) en dat noodzakelijkerwijs een tweede meest geschikte incarnatie wordt gekozen die wat geslacht betreft niet past. Als derde kan ik me voorstellen dat juist het transgenderthema als lot gekozen is in het voorgeboortelijke bewustzijn.
Individualisatie
Onze maatschappij is gebaseerd op een sterke man-vrouwpolariteit die veel van de maatschappelijke ordening bepaalt. De transgenderbeweging morrelt stevig aan deze ordening. Wij leven al eeuwen in wat Rudolf Steiner het tijdperk van de ontwikkeling van de bewustzijnsziel noemt. De individualisatie in onze cultuur past daarin. Transgenders laten zien dat de beleving als man, vrouw, beide, geen van beide of daartussenin vanuit een innerlijke noodzaak moet passen bij de individuele expressie en het individuele uiterlijk. Tot aan het niveau van het fysieke lichaam. De essentie van deze ontwikkeling wijst naar een tijd waarin duidelijk is dat de mens niet man óf vrouw is, waarin de maatschappij niet eenzijdig geordend wordt naar het geslacht en waarin de vrijheid te leven en zich te kunnen uitdrukken naar de eigen individuele aard vanzelfsprekend is. Een hoopvolle toekomst.
Bronnen:
Alex Bakker, Transgender in Nederland, Boom, 2018
Roel den Dulk, De androgyne engel, Indigo, 2001
Nico Francken, Antroposofische geneeskunst, Centrum Sociale Gezondheidszorg, 2007
Sébastian Lelio, Una mujer fantastica (film), 2017
Sociaal Cultureel Planbureau, Transgender personen in Nederland, 2017
Rudolf Steiner, Meditative Betrachtungen und Anleitungen zur Vertiefung der Heilkunst, Rudolf Steinerverlag, 1987
Rudolf Steiner, Het vrouwelijke en het mannelijke, Pentagon, 1987
Diverse filmpjes en fragmenten op youtube.com en npo.nl
Dit artikel verscheen eerder in Antroposofie Magazine in maart 2018.
Meer artikelen lezen over antroposofie van vandaag:
- Kijken naar jezelf en je ik - aan de slag met Steiners basisoefeningen
- Wel of geen orgaandonor worden?
- Richtkracht ontketenen voor een nieuw bewustzijn - de social sculptures van Shelley Sacks