Waarom Demeter-producten niet in de supermarkt liggen
Steeds meer mensen kopen milieu- en diervriendelijk geproduceerd voedsel. In de schappen van de AH’s, Jumbo’s en Coops liggen ook aanzienlijk meer biologische en planetproof producten dan voorheen. Zou het niet fijn zijn als ook de Demeter-producten daar te koop zijn, die zijn immers nog veel duurzamer? Handig misschien wel, maar niet verstandig, denkt Demeter-directeur Bert van Ruitenbeek. Eerst moet het economisch systeem, gericht op winstmaximalisatie op de schop.
Tekst: Ellen Röling
Beeld: Gerda Peters
“Het kan nog jaren duren voordat Demeter-producten hier in de supermarkten liggen, als het al gaat gebeuren”, stelt Bert van Ruitenbeek, directeur Demeter Nederland. “Door de groei van biologische voeding merken we dat de grote ketens wel degelijk de mogelijkheden van Demeter onderzoeken. Maar in Nederland is de vraag naar onze producten nog beperkt en daardoor waarschijnlijk niet interessant voor grote spelers.” In een kleine rondvraag laten Jumbo en Coöp weten dat ze inderdaad vooralsnog focussen op keurmerken die bij het grote publiek bekend zijn. Ook geven ze prioriteit aan het verduurzamen van mainstream producten, waaronder hun eigen huismerkassortiment.
De Demeter-directeur is op zich blij met het groeiende aanbod aan bio-producten in de supermarkten: “Dat is winst voor mens en milieu, want er wordt grootschalig minder kunstmest en minder chemie gebruikt. Maar er schuilt ook een gevaar in. Je moet zorgen dat de ontwikkeling doorgaat, dus dat de productieketen steeds verder verduurzaamt. Dat is niet eenvoudig in een primair op winstmaximalisatie gericht systeem, waarbij je het risico loopt dat producenten onder druk van de markt de normen minder nauw nemen.”
Focus op winst
De marktpositie van 'biodynamisch' is te vergelijken is met het 'biologisch' van twintig jaar geleden, vindt Van Ruitenbeek. “Toen was biologisch aanvankelijk ook alleen in natuurvoedingszaken verkrijgbaar en zag je langzaamaan de eerste producten verschijnen in een hoekje in de supermarkt. Het grote verschil met toen is dat we nu nog scherper inzien dat alleen duurzaam produceren niet genoeg is. Het hele economische systeem moet veranderen om duurzame ontwikkeling mogelijk te maken. Je zou de vraag waarom Demeter niet in de supermarkten ligt, dus ook anders kunnen formuleren. Bijvoorbeeld: hoe kunnen wij supermarkten met hun focus op winst tot een geschikte omgeving maken voor producten met Demeter-keurmerk? Kunnen wij voorwaarden stellen? Kunnen we zo binnen bedrijven die heel anders zijn ingericht, bewustwordingsprocessen op gang brengen die voorwaarde zijn voor een nieuwe duurzame economie?”
Biodynamisch alternatief
Voor verkoop is Demeter niet afhankelijk van supermarkten. “Demeter is gelukkig breed verkrijgbaar via een uitgebreid netwerk van natuurvoedingswinkels en enkele webwinkels die dicht bij onze waarden staan en waar we nog ruimte hebben voor meer afzet. Daar zullen we in de eerste plaats prioriteit aan geven. Maar we houden de deur wel open voor supermarkten. Want bij steeds meer mensen groeit het besef dat ons huidige systeem een doodlopende weg is en biodynamische landbouw biedt een alternatief. We willen daarover zoveel mogelijk bewustzijn en ontwikkeling kunnen genereren. De toestand van onze aarde weerspiegelt immers onze eigen staat van bewustzijn. Als er serieuze interesse zou ontstaan bij supermarkten vind ik dus dat je wel het gesprek moet aangaan omdat er mogelijk kansen liggen om meer mensen bekend te maken met onze producten en ook meer bewustzijn te creëren, Maar dan wel met een goed ingericht proces om brokken te voorkomen.”
Juiste prijs
In Duitsland liggen biodynamische producten al wel volop in de supermarkten. Daar leerde Demeter belangrijke lessen waar de hele Demeter-organisatie zijn voordeel mee doet. “Biodynamische landbouw kan zich alleen blijven ontwikkelen via een langjarige relatie en een ‘juiste’ prijs. En dat schuurt met het beleid van de meeste supermarkten. Winkelketens moeten bereid zijn om inhoudelijk en financieel mee te dragen aan verdere ontwikkeling van biodynamische landbouw, bijvoorbeeld met een prijsbeleid zonder acties en kortingen. Binnen Demeter zijn we gericht op langdurige relaties met onze partners, op broederschap. We willen op een associatieve wijze met de hele keten samenwerken aan een landbouw van de toekomst met vitale producten voor lichaam en geest. In Duitsland moeten supermarkten die producten met Demeter-keurmerk willen voeren daarom deelnemen aan een trainingsprogramma voor hun personeel en een langetermijnstrategie hebben voor omgang met het assortiment zonder prijsdumping via acties.“
Missie
In Nederland is Stichting Demeter bezig met het opstellen van een distributie- en verkoopstrategie die nog een stap verder gaat om Demeter-producten het juiste Umfeld te bieden. “Voorwaarde is dat nieuwe én bestaande partners onze missie onderstrepen. Als we een samenwerkingsovereenkomst aangaan, gaan we die ook monitoren, hier handelsgesprekken over voeren en het moet mogelijk zijn om de samenwerking te verbreken als een handelsketen onze waarden stelselmatig ondergraaft.” Van Ruitenbeek erkent dat zijn organisatie de lat voor de verkoop van biodynamische producten hoog legt, misschien te hoog voor een supermarkt die haar rendementen moet verantwoorden bij de aandeelhouder. “Voor alles moeten we voorkomen dat we ten prooi vallen aan prijsmechanismes en dat onze producten in de uitverkoop gaan. Dan kun je een paar jaar hard groeien, maar daarna gaat alles waar we voor staan verloren. Niet alleen de landbouw moet veranderen, maar de hele voedselketen, anders lukt het niet.”
Demeterkeurmerk
Demeter is een internationaal keurmerk van voedsel dat is geproduceerd door middel van biologisch-dynamische akkerbouw en veeteelt, gebaseerd op de antroposofische principes van Rudolf Steiner. Een Demeter-certificaat garandeert dat een boer of tuinder verder gaat dan de Europese wetgeving voor biologische landbouw (in Nederland bekend door het EKO-keurmerk en of het EU-logo voor biologische landbouw). Zie ook stichtingdemeter.nl
Dit artikel verscheen eerder in Antroposofie Magazine in septenber 2018.