Individu in het geheel
“Het doel van de opvoeding is het kind te laten worden wat het is.”
Deze kreet kennen we van de vrijeschool, maar hij wordt ook ingezet op de Werkplaats in Bilthoven, de Kees Boeke-school, waar ik werk als lerares. Kees Boeke was een Nederlandse pedagoog die in 1926 zijn eigen kindergemeenschap begon, met een heel eigen visie op onder andere samenwerken en respect voor ieders eigen mening. In zijn boek ‘Kindergemeenschap’ beschrijft hij prachtige dingen over het ‘Worden wie je bent’, die ik graag met jullie deel. In mijn eigen woorden, want zijn taalgebruik is (net als dat van Rudolf Steiner overigens) soms wat lastig…
Een kind te laten worden wat het is, betekent volgens mij dat je ervoor waakt dat je probeert het kind hetzelfde te laten denken als jijzelf. Het is belangrijk dat het zijn eigen ‘ik’ leert koesteren. Tegelijkertijd moet je begrenzen, je moet het kind dus wél beïnvloeden door te laten inzien wat redelijk is. Door gewoontes te vormen bijvoorbeeld. Niet door het angst aan te jagen, maar door in gesprek te gaan. Je kunt namelijk alleen vrij zijn als je ook een gemeenschapsmens kunt zijn. Een kind is een individuele persoonlijkheid, maar maakt ook deel uit van het grote geheel.
Kees Boeke hanteert hierbij graag het beeld van een doorschijnende bol: is dat boloppervlak nu bol of hol? Je kunt de richting van de gedachte omkeren. Het gaat dus in wezen om hetzelfde: het kind te zien als individu is hetzelfde als het kind te zien in het grote geheel. Het is ook allebei even belangrijk. Dat inzicht greep mij. Ik mis in onze kreet eigenlijk het grote geheel.
Wij zijn als ouders vaak zo geneigd te kijken naar ons kind alleen, dat we het geheel soms uit het oog verliezen. Ik merk bij mijzelf dat ik de kwaliteit van goed kunnen functioneren in een groep vaak amper benadruk.
Als medewerker op de Werkplaats ben ik ook mentor. Gelukkig krijg ik veel tips om onze werkers goed te kunnen begeleiden. Helemaal in deze tijd is er zoveel nieuwe en nuttige kennis die de kinderen verder kan helpen. Toch is de denkwijze meestal niet gericht op het functioneren in een groep. Ook merk ik dat wat voor het ene kind werkt, voor een ander juist averechts kan werken. Soms heb ik het echt nodig om de andere gedachterichting te gebruiken om een juiste vorm te vinden.
Een kind kan zich beter ontwikkelen als het geheel gezond en veilig is, als je geduld kunt oefenen en naar elkaar kunt luisteren. Dat is óók worden wie je bent. “Met noodzakelijkheid van innerlijke tucht,” zoals Kees Boeke het in zijn woorden beschrijft.
Meer blogs lezen van Martine Hogerwerf?
Martine Hogerwerf is lerares wiskunde en moeder van drie zonen die op de vrijeschool zitten.